Më shumë se 210 njerëz kanë humbur netën në Spanjë teksa vendi u godit nga reshje shiu intensive shiu të shoqëruara me përmbytje shkatërrimtare.
Autoritetet lokale lëshuan paralajmërime të martën vonë, por shumë thonë se kjo u dha atyre pothuajse aspak kohë për t’u përgatitur për kushtet që kishin vrarë dhjetëra.
Si nisën përmbytjet?
Shiu i dendur kishte filluar tashmë në pjesë të Spanjës jugore të hënën. Në kontrast me zonat si Malaga, shiu nuk filloi në rajonin më të goditur të Valencias deri rreth orës 19:00 të së martës.
Në orën 20:00, njerëzit në Valencia morën alarme telefonike duke i paralajmëruar ata të mos largoheshin nga shtëpitë e tyre, shkruan skynews.
Por deri atëherë, shumë ishin tashmë të bllokuar në kushte të rrezikshme, veçanërisht në jug të qytetit ku një rrugë kryesore ishte përmbytur, duke lënë shoferët të ngecur në veturat e tyre.
Deri të mërkurën në mëngjes, më shumë se 50 njerëz ishin gjetur të vdekur.
Zona Chiva në Valencia ishte goditur nga 491 litra shi për metër katror në 8 orë (rreth 65 litra për metër katrorë bie zakonisht gjatë gjithë tetorit).
Bëhet e ditur se stuhitë u përhapën në perëndim të mërkurën mbrëma dhe të enjten, me kushte vdekjeprurëse edhe në Andaluzi dhe Castilla La Mancha.
LEXO EDHE: “Dëmet, disa miliardë euro”/ 77 % e banesave në Valencia, të siguruara
Çfarë i shkaktoi ato?
Shiu i dendur nuk është i pazakontë në të gjithë Spanjën lindore në këtë periudhë të vitit. Shkaktohet nga një fenomen moti i quajtur DANA – ‘depresion aislada en niveles altos’ në spanjisht – që përkthehet si ‘sistem i izoluar me presion të ulët në nivele të larta’.
“DANA” ndodh kur:
– Ajri i ftohtë nga veriu lëviz në jug;
– Ajri i ngrohtë më pas fryn mbi Mesdhe, duke u ngritur shpejt dhe duke formuar re të rënda;
– Presioni i ulët nga veriu bllokohet nga presioni i lartë mbi ujë, duke bërë që ai të ngadalësohet ose të ndalet plotësisht.
Kjo krijon kushte të ngjashme me stuhinë që nuk mund të lëviz askund tjetër – kështu që shiu bie mbi të njëjtën zonë për një periudhë të qëndrueshme kohore.
Çfarë roli luajnë ndryshimet klimatike?
Siç raportohet, ndryshimi i klimës po e bën shiun e dendur më keq, dhe për këtë arsye më të rrezikshëm. Kjo për shkak se ajri më i nxehtë është në gjendje të mbajë më shumë lagështi. Pra, kur bie shi, lëshon më shumë ujë.
Rritja aktuale me 1.3 gradë Celsius në temperaturat globale që nga koha para-industriale do të thotë se ajri mund të mbajë rreth 9% më shumë lagështi.
Dhe temperaturat më të larta të sipërfaqes së detit në Mesdhe janë një “motor kyç” i stuhive të forta, sipas Dr. Marilena Oltmanns, shkencëtare hulumtuese në Qendrën Kombëtare të Oqeanografisë në Southampton.
Bota është në rrugën e duhur për ngrohjen prej 3,1 gradë Celsius deri në fund të këtij shekulli, gjë që pritet të bëjë shiun më të dendur, duke rritur shanset për përmbytje të shpejta dhe duke u dhënë zonave pak kohë për t’u përgjigjur.
Profesor Mark Smith, ekspert në shkencën dhe shëndetin e ujit në Universitetin e Leeds, shton se verat më të nxehta gjithashtu thajnë tokën, që do të thotë se thith më pak shi – dhe më shumë prej tij derdhet në lumenj dhe liqene – të cilat përmbyten më shpejt.
A do të vazhdojnë të ndodhin?
Një paralajmërim i kuq i motit ka qenë në fuqi për zonën Huelva të Andaluzisë deri të premten pasdite. Përtej periudhës së paralajmërimit, stuhitë do të vazhdojnë në disa pjesë të Spanjës për disa ditë.
Në terma afatgjatë, Oltmanns thotë: “Duke pasur parasysh trendin afatgjatë të ngrohjes, si në temperaturat e sipërfaqes së detit në rajonin e Mesdheut ashtu edhe në temperaturën globale të ajrit, ne presim që ngjarjet si ajo e vërejtur aktualisht në Spanjë të bëhen më të shpeshta”.
Chiva dhe zona përreth e goditur vuajnë gjithashtu nga gjeografia fatkeqe e të qenit në një ujëmbledhës lumi – ku uji ushqehet në lumin Turia – dhe afër maleve. Dhe nuk është shumë larg nga deti. Kjo do të thotë se uji ka pak shanse të absorbohet në tokë dhe kështu grumbullohet shumë shpejt.
LEXO EDHE: Si mund të realizohet Sigurimi nga Fatkeqësitë Natyrore në Shqipëri
