Ndërsa kemi hyrë në vitin 2024, ajo çfarë duket në skenën globale është më e pasigurt se sa ka qenë në vite.
Por cilat janë 5 ngjarjet që priten të shënjojnë këtë vit?
- Lufta Izrael-Hamas kërcënon të përhapet
Viti i ri fillon me Izraelin që po e shtrin aksionin e tij në Rripin e Gazës si një kundërpërgjigje të sulmeve të Hamasit më 7 tetor.
Ndërkohë presioni ndërkombëtar po rritet mbi Izraelin për të kufizuar intensitetin e luftës së tij.
Pavarësisht kësaj, Izraeli ka dyfishuar aksionin dhe ka premtuar se lufta kundër Hamasit do të zgjasë për shumë muaj. Rreziku i një konflikti më të gjerë në Lindjen e Mesme po përshkallëzohet.
Ka rritje të shkëmbimeve ndërkufitare midis grupit paraushtarak islamik Hezbollah të mbështetur nga Irani dhe Forcave të Mbrojtjes të Izraelit (IDF) në kufirin Liban-Izrael.
Sulmet proxy nga fraksionet e mbështetura nga Irani në Irak – si sulmi i fundit në ambasadën amerikane në Bagdad – po bëhen më të guximshme dhe më të zakonshme.
Dhe sulmet e mëtejshme nga rebelët Houthi të Jemenit të mbështetur nga Irani në rrugët globale të anijeve përmes Detit të Kuq dhe Kanalit të Suezit mund të bëjnë që çmimet e energjisë të rriten.
Mbështetja e qartë e Shteteve të Bashkuara për sulmet izraelite në Gaza ka dëmtuar imazhin që ajo projekton si një garantues i të drejtave të njeriut dhe ligjit ndërkombëtar, një goditje reputacioni nga e cila Washingtoni nuk ka gjasa të rimëkëmbet në afat të shkurtër, pavarësisht një ndryshimi vendimtar, shkruan CNN.
Duke shkuar drejt vitit 2024, SHBA-ja dhe aleatët e saj duhet të vendosin një ekuilibër midis hakmarrjes dhe parandalimit të sulmeve, duke i mbajtur përgjigjet e tyre nën një prag që do të shkaktonte një konflikt më të gjerë.
2-Bllokimi pasi konflikti Rusi-Ukrainë hyn në vitin e tretë
Në shkurt, pushtimi i Ukrainës nga Vladimir Putin do të hyjë tashmë në vitin e tretë.
As Rusia dhe as Ukraina nuk po tregojnë ndonjë shenjë të arritjes së fitores apo gatishmëri për kompromis për t’i dhënë fund luftës.
Ukraina po lufton për mbijetesën, integritetin territorial dhe sovranitetin e saj, ndërsa Rusia synon atë që e quan “denazifikim” dhe çmilitarizimin e Ukrainës dhe parandalimin e aspiratës së saj për t’u bashkuar me NATO-n dhe organet e tjera perëndimore.
Inkuadrimi rus i pushtimit të saj të paprovokuar si “denazifikim” është hedhur poshtë nga historianët dhe vëzhguesit politikë. Putini e nis vitin me më shumë besim sesa një vit më parë.
Armatimet e luftës të Rusisë po plotësohen si nga Irani ashtu edhe nga Koreja e Veriut.
Plus, vendi më i madh në botë sipas zonës ka gjithmonë avantazhin e tij numerik për t’u mbështetur përsa i përket trupave, ndryshe nga Ukraina, e cila do të vuajë gjithnjë e më shumë nga mungesa e fuqisë punëtore vitin e ardhshëm.
Evropa është e kufizuar në municionet dhe pajisjet ushtarake që mund t’i ofrojë Ukrainës. Frika më e madhe e presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky për përplasje të unitetit perëndimor është materializuar, gjithashtu: ndarja politike në SHBA dhe Evropë tani po pengon dhënien e ndihmës ushtarake dhe ekonomike.
- Zgjedhjet, të sigurta dhe të pasigurta
Zgjedhjet janë gjithmonë të rëndësishme, sidomos për një këtë paqëndrueshmërie globale me të cilën përballemi. Në vitin 2024, 2 miliardë njerëz do të shkojnë në qendrat e votimit.
Zgjedhjet e Shteteve të Bashkuara të 5 nëntorit mund të bëjnë që Trump të kthehet në Shtëpinë e Bardhë.
Trump ka një epërsi ndaj rivalëve të tij republikanë për nominimin e partisë së tyre, por vendimi i Gjykatës së Lartë të Kolorados se ai nuk mund të kandidojë në shtet për shkak të rastit të kryengritjes së vitit 2021, i ndjekur nga një vendim i ngjashëm në Maine, mund të sjellë pengesa.
Nuk ka asnjë precedent që një kandidat të kandidojë nën aktakuzë.
Nga ana tjetër presidenti Joe Biden nuk po i jep energji demokratëve, sondazhet e opinionit sugjerojnë se shumica e votuesve mendojnë se Biden është shumë i vjetër për t’u rizgjedhur dhe vlerësimet për të janë të ulëta .
India do të mbajë zgjedhjet më të mëdha demokratike në botë përgjatë prillit dhe majit.
Kryeministri aktual Narendra Modi së bashku me Partinë e tij nacionaliste hindu Bharatiya Janata (BJP), pritet të sigurojë një mandat të tretë me një markë politike popullore, por fetare përçarëse, shkruan CNN.
Pavarësisht çështjeve rreth inflacionit dhe fuqisë blerëse, Modi gëzon mbështetje të gjerë në mesin e shumicës hindu të Indisë bazuar në patriotizmin dhe një politikë të jashtme të sigurt.
Kritikët kundërshtojnë se morali themelues i dikurshëm laik dhe demokratik i Indisë po zë vendin e dytë dhe se pakicat ndihen të pasigurta.
Rusia shkon në zgjedhje më 17 mars. Me liderin e opozitës Alexey Navalny të burgosur në një koloni të largët penale siberiane dhe shtypjen gjithëpërfshirëse të medias së pavarur, këtu nuk pritet të ketë surpriza.
Autokracitë e tjera Bjellorusia dhe Irani gjithashtu mbajnë zgjedhje.
Do të ketë një pikë ndezjeje të zgjedhjeve të parakohshme kur, në më pak se dy javë, Tajvani të votojë, duke vendosur situatën me Kinën për katër vitet e ardhshme.
Nëse fituesi është Lai Ching-te i Partisë Progresive Demokratike, më parë një avokat i linjës së ashpër të pavarësisë së Tajvanit, marrëdhëniet me Pekinin pritet të përkeqësohen ose të mbeten të ngrira.
Diku tjetër, që kur erdhi në pushtet tre dekada më parë, Kongresi Kombëtar Afrikan i Afrikës së Jugut (ANC) përballet me një rrezik real për të humbur shumicën e tij parlamentare në zgjedhjet e vitit 2024.
Papunësia, një ekonomi e paqëndrueshme dhe krimi kanë thyer dominimin e ANC.
Udhëheqësi i partisë dhe presidenti Cyril Ramaphosa, i cili mori detyrën në vitin 2018 pasi paraardhësi i tij Jacob Zuma u largua nga detyra.
- Mosmarrëveshjet territoriale
Siç tregojnë luftërat në Evropën Lindore dhe Lindjen e Mesme, ne jemi në pikën “e lakimit” në gjeopolitikë.
Ka pasur një zhvendosje përfundimtare nga unipolariteti amerikan, me Kinën dhe Rusinë duke përfituar nga kjo tërheqje.
Akset gjeopolitike të pushtetit po riorganizohen, me SHBA-në dhe BE në njërën anë dhe një bosht anti-SHBA të Kinës, Iranit, Rusisë dhe Koresë së Veriut në anën tjetër.
Kjo po çon në veprime më të guximshme, më pak të parashikueshme dhe një mjedis global më të rrezikshëm dhe të pasigurt.
Ne do të vazhdojmë të dëshmojmë këtë ndryshim, i cili mund të përkeqësohet nga qëndrimi i vendeve të paangazhuara dhe rritja e blloqeve konkurruese si BRICS.
Mosmarrëveshjet territoriale dhe revanshizmi janë në rritje. Kapja e rrufeshme nga Azerbajxhani i rajonit të diskutuar prej kohësh Nagorno-Karabakh është vetëm një shembull.
Pse eksodi armen nga Nagorno-Karabakh mund të mos u japë fund ambicieve të Azerbajxhanit?
India dhe Kina vazhdojnë të luftojnë dhe militarizojnë kufirin më të diskutueshëm në botë, i cili i ndan ato.
Paaftësia e politikëbërësve rajonalë dhe ndërkombëtarë për të negociuar një kthim të shpejtë në sundimin civil në përgjigje të një vale grushtesh shteti në Afrikë sinjalizon gjithashtu mungesën e sanksioneve dhe udhëheqjes efektive .
5-Inteligjenca Artificiale
Viti 2024 duket se do të sjellë një tension midis rritjes eksponenciale të inteligjencës artificiale (AI) dhe përpjekjeve për ta rregulluar atë, nga institucionet qeverisëse që u mungon dukshëm njohuria e teknologjisë.
Inteligjenca artificiale e cila gjeneron të dhëna të reja, si tekst, imazhe apo dizajne, duke mësuar nga të dhënat ekzistuese – daton në vitet 1950. Por vetëm tani jemi dëshmitarë të vërtetë të paradigmës ndryshim pasi teknologjia AI është gjerësisht e disponueshme dhe ndikon në të gjitha aspektet e jetës sonë.
Çfarë do të thotë kjo në praktikë? Është një përparim i madh në gjenerimin e imazheve, dizajnimin, sintezën e të folurit, përkthimin dhe automatizimin. Në vend që modelet e tekstit si ChatGPT, modelet që gjenerojnë imazhe si DALL-E 2 dhe modelet e të folurit të jenë të ndara, ato do të kombinohen për një ndërfaqe më holistike.
Siç e dimë, avancimi i shpejtë i AI sjell gjithashtu sfida të reja etike.
Ndërsa sistemet e AI bëhen më të avancuara, pyetjet rreth privatësisë, paragjykimit dhe llogaridhënies bëhen gjithnjë e më të rëndësishme.
Si sigurojmë që sistemet e AI të respektojnë të drejtat dhe liritë e njeriut? Si e monitorojmë dhe parandalojmë ndërhyrjen e AI në proceset demokratike? Si ta zbusim rrezikun e njëanshmërisë në vendimmarrjen e AI?
Këto janë vetëm disa nga pyetjet me të cilat duhet të përballen politikëbërësit, studiuesit dhe shoqëria në përgjithësi.
Sistemet gjithnjë e më të sofistikuara të AI kërkojnë fuqi serioze përpunuese që do të nënkuptojë një angazhim të industrisë në çipat e shtrenjtë dhe llogaritjen kuantike.
Ky i fundit prej tyre është kufiri tjetër në kërkimin pionier që mbështetet në parimet e veçanta dhe kundërintuitive të fizikës nënatomike.
Shpejtësia e përpunimit të informacionit të llogaritjes kuantike dhe analiza e tij e të dhënave është në një stratosferë të ndryshme.
Integrimi i llogaritjes kuantike në AI do të nënkuptojë që modelet të trajnohen më shpejt me aftësi shumë të zgjeruara për vetë-evolucion.
